KUR’AN’IN REHBERLİĞİNDE KONULU TEFSİRLER: MİRAS TEFSİRİ                       

E’ûzu bi’llâhi min’eş-şeytâni’r-racîm/kovulmuş şeytandan Allah’a sığınırım. (16.98)

Bismillahirrahmanirrahim/Rahmân ve Rahîm Allah’ın adıyla.

A) MİRASLA İLGİLİ ÂYET MEALLERİ:

Bakara 2.180 Birinize ölüm geldiğinde geride mal bırakacak olursa onu; anası, babası ve en yakınları arasında ma’rûfa uygun olarak vasiyet etmek muttâkiler/takvâ sahipleri üzerine hak olarak yazıldı.

(2.180,181-182*4.7-8,11-14,33,176)

Bakara 2.181 Bunu duyduktan sonra vasiyeti kim değiştirirse, günâhı değiştirenin boynunadır. Şüphesiz ki, Allah işiten ve bilendir.

Bakara 2.182 Vasiyet edenin yanılacağından veya günaha gireceğinden endişe eden bir kimse, mirasçıları uzlaştırırsa bundan ona bir günâh yoktur. Muhakkak ki Allah çok bağışlayan ve çok merhamet edendir.

Bakara 2.240 Vefat ettiğinde geride eş bırakacak olan erkekler; eşlerinin/karılarının kendi evlerinden çıkarılmadan bir yıllık geçimlerinin sağlanmasını vasiyet etsinler. Ama onlar kendiliklerinden çıkarlarsa, onların kendileri hakkında makul kararları uygulamalarından size bir günâh olmaz. Allah, her işinde mükemmel ve her hükmünde tam isabet edendir.                                                                 

(NOT: Bu âyetin hükmünün uygulanması konusunda; ilahiyatçıların topluma neden rehberlik etmediklerini sorgulamak gerekir. Âyet: Vefat ettiğinde geride eşler bırakacak erkeklere önemli bir sorumluluk yüklemekte ve erkek; vefatından sonra geride kalan eşlerinin kendi evlerinde bir yıl süreyle oturmalarını ve bu süre zarfında geçimlerinin de sağlanmasını vasiyet etmelerini emir/tavsiye etmektedir.

Mümin kardeşlerimiz arasında âyetin bu hükmü bilinmemekte ve bu  nedenle de uygulanması söz konusu da olmamaktadır!)

Bakara 2.241 Kocaları tarafından boşanmış kadınların da örfe uygun olarak geçimlerini sağlama hakları vardır ki bunun sağlanması müttâkiler/takvâ sahipleri üzerine bir borçtur.

Nisa 4.4 Evlendiğiniz kadınlara mehirlerini cömertçe ve gönül hoşluğuyla verin. Şayet onlar mehirlerinin bir kısmını gönül rızasıyla size verirlerse onu da rahatlıkla alıp harcayın. (4.4,19*60.10)

Nisa 4.7 Ana-babanın ve yakın akrabanın miras olarak bıraktıkları malda az veya çok olsun; erkek mirasçıların bir payı olduğu gibi kız/ kadın mirasçıların da farz kılınmış bir payı vardır.

(2.180-182*4.7-8,11-14,33,176)                                                        2

Nisa 4.8 Mirasçı olmayan uzak akrabalar ile yetimler ve yoksullar mirasın paylaşımında hazır bulunurlarsa, onlara da az/çok bir şeyler verin ve ma’rûfa uygun sözler söyleyin. (2.180-182*4.7-8,11-14,33,176)

Nisa 4.9 Geride çaresiz evlatlar bıraktıkları takdirde, onların geleceğinden endişe edecek olanlar, Allah’a karşı takvâlı olsunlar ve doğruları söyleyip, doğruları savunsunlar.

Nisa 4.10 Muhakkak ki, yetimlerin mallarını haksız yere yiyenler ancak karınlarını ateşle doldurmuş olurlar. Bu yüzden onlar cehennemdeki kızgın alevli ateşe atılacaklardır.

Nisa 4.11 (Ey iman edenler!) Allah, miras konusunda çocuklarınızın paylarıyla ilgili olarak size şunları tavsiye eder: Erkek çocuğun miras payı kız/kadın çocuğun miras payının iki katı kadardır. Ölenin erkek çocuğu bulunmayıp da; (iki veya) ikiden fazla kız/kadın çocuğu varsa bunlar mirasın üçte ikisini (2/3) alırlar. Sadece bir kız/kadın çocuğu varsa, mirasın yarısı (1/2) ona aittir. Ölenin çocukları varsa, ana-babasının her birinin payı altıda bir (1/6) olur. Ölenin çocuğu bulunmuyor ve varisler sadece ana ve babası ise, bu takdirde ananın payı üçte birdir (1/3), (babanın payı üçte ikidir 2/3). Eğer ölenin çocuğu bulunmadığı halde varis olarak kardeşleri varsa o takdirde ananın payı altıda birdir (1/6) (kalan da (5/6) babası ve kardeşleri arasında paylaştırılır). Miras payları, ölenin vasiyetinin yerine getirilmesinden ve borçlarının ödenmesinden sonra kalan mallara yapılır. Ana-babanız ve evlatlarınızdan hangisinin size daha faydalı olacağını siz bilemezsiniz. Bunlar Allah tarafından farz kılınmıştır. Kuşkusuz Allah, her şeyi bilen ve hikmet sahibidir. (2.180-182*4.7-8,11-14,33,176*5.106-107)         

Nisa 4.12 Çocuğu bulunmayan karılarınızın bıraktıkları mirasın yarısı (1/2) sizindir (kocanındır), eğer (ölen karılarınızın) çocukları varsa kocanın mirastaki payı dörtte bir (1/4) olur. Bu taksim, ölenin vasiyetin yerine getirilmesinden ve borçların ödenmesinden sonra yapılır. Ölen kocanın çocuğu yoksa; vasiyetin yerine getirilmesinden ve borcun ödenmesinden sonra, mirasının dörtte biri (1/4) karılarına aittir, ölen kocanın çocukları varsa karılarının miras payı sekizde bir (1/8) olur. Evlâdı ve ana-babası olmayarak miras bırakan erkek veya kıza/kadına; kelâle yoluyla (ana bir): bir erkek kardeşi veya bir kız/kadın kardeşi mirasçı olursa, her birinin payı altıda birdir (1/6), ölenin kardeşleri birden fazla iseler; hepsi birlikte mirasın üçte birini (1/3) eşit olarak paylaşırlar. Bunlar; vasiyetin yerine getirilmesinden ve borçların ödenmesinden sonra, kimseye zarar verilmeyecek şekilde yapılmalıdır. Bunlar Allah’ın tavsiyesidir; Allah Alîm’dir/her şeyi bilendir, Halîm’dir/hoş görülüdür.

(2.180-182,240*4.7-8,11-12-14,33,176*5.106-107)

                                                                                                   3

Nisa 4.13 Bütün bu hükümler Allah’ın koyduğu sınırlardır. Kim Allah’a ve Rasulüne uyarsa, Allah onları içlerinde ebedi kalacakları, zemininde ırmaklar akan cennetlere koyacaktır, en büyük kurtuluş işte budur. (2.180-182*4.7,11-12,13,14,33,176)

Nisa 4.14 Kim de, Allah’ın koyduğu sınırları aşarak Allah’a ve Rasulüne isyan ederse, Allah onları içlerinde ebedi kalacağı cehenneme sokar, onlar için alçaltıcı bir azap vardır.

(2.165-167,180-182*4.7-8,11-13,14,33,176)

Nisa 4.19 Ey iman edenler! Kadınlara zorla mirasçı olmaya kalkmanız size helâl değildir. İspatlanabilir/açık bir fuhuş işlemedikçe, karılarınıza vermiş olduklarınızı (mehri) geri almak için onlara baskı yapmayın. Onlarla güzel bir şekilde geçiminizi sürdürün, zira onlardan hoşlanmasanız bile sizin hoşlanmadığınız bir şeyi, Allah’ın sizin için birçok hayra vesile kılmış olabileceğini unutmayın!

Nisa 4.32 Allah’ın bir başkasına, sizden daha fazla verdiği nimetlere imrenip onları temenni etmeyin. Erkeklerin kendi kazandıklarından bir payı, kadınların da kendi kazandıklarından bir payı vardır. Siz çalışın ve Allah’ın lütfundan olanı isteyin. Allah her şeyi hakkıyla bilendir.

Nisa 4.33 Biz, ana-babanın ve yakın akrabaların bıraktıkları mallara mirasçılar belirledik. Kendileriyle (mirasla ilgili) sözleşme yaptığınız kimselere de miras paylarını verin. Unutmayın ki Allah her şeyi şahittir. (2.180-182*4.7-8,11-14,33,176)

Nisa 4.176 (Rasulüm!) Kelâle konusunda senden fetva istiyorlar. De ki: Size fetvayı Allah vermektedir! Evlâdı ve ana-babası olmayarak miras bırakan kardeşe kelâle yoluyla (baba bir): sadece bir kız/kadın kardeşi mirasçı olursa onun payı mirasın yarısıdır (1/2), kız/kadın kardeşleri birden fazla iseler mirastan payları üçte ikidir (2/3). Ölen (erkek) kardeşin mirasçıları erkek ve kız/kadın kardeşlerden oluşuyorsa; bu durumda erkeğe iki kızın/kadının payı kadar verilir. Ölen kız/kadın kardeşin başka mirasçısı yoksa ve sadece erkek kardeşi ona mirasçı olursa, mirasın tamamını alır (1/1). Allah, yanılmayasınız diye size böyle açıklıyor. Allah, her şeyi bilmektedir.

(2.180-182*4.7-8,11-14,33,176)

En’am 6.115 Rabbinin sözleri doğruluk ve adalet bakımından sözlerin en mükemmelidir. O’nun sözlerini değiştirmeye kimsenin gücü yetmez. Zira her şeyi işiten ve her şeyi bilen sadece O’dur.

Enfal 8.75 Daha sonra iman edip-hicret eden ve Allah yolunda sizinle birlikte cihad edenler de sizdendir. Ama akraba olan müminler birbirlerine (varis olarak) daha yakındırlar. Şüphesiz Allah her şeyi hakkıyla bilendir.  

Mümtehine 60.10…Bu bakımdan, müşrik kocalarının vaktiyle bu kadınlara vermiş oldukları mehirleri onlara iade edin. Bundan sonra, mehir bedellerini kendilerine ödemek kaydıyla bu kadınları mümin   

erkeklerin nikâhlamasında bir sakınca yoktur. Diğer yandan, halâ inkâr eden/kâfir kadınları nikâhınız altında tutmayın, onları boşayın ve onlara verdiğiniz mehri geri isteyin. Buna mukabil, iman edip hicret ederek yanınıza gelen ve mümin erkeklerle evlenen kadınların eski (müşrik) kocaları da, o kadınlara önceden verdikleri mehirleri o kadınların yeni kocalarından talep etme hakkına sahiptirler. İşte Allah’ın hükmü budur. O, sizin aranızda adaletle hükmeder, çünkü Allah her şeyi bilendir, hikmet sahibidir. (4.4,19*60.10)   

B) AÇIKLAMA VE YORUM:                                                                        

1) ÖLENİN ÇOCUKLARININ MİRAS PAYLARI: (4.11)

A) Miras bırakanın; erkek ve kız/kadın çocukları varsa, erkeğin miras payı, kızın/kadının miras payının iki katı kadardır.

B) Miras bırakanın erkek çocuğu yoksa:

a) Sadece bir kız/kadın çocuğu varsa mirasın yarısı (1/2) onundur. (Mirasın diğer yarısı (1/2) öbür mirasçılarındır.)

b) Kız/kadın çocuklar (iki veya) ikiden fazla iseler bunların hepsi birlikte mirasın üçte ikisini (2/3) alırlar. (Kalan üçte birlik (1/3) kısım diğer mirasçılarındır.)

2) ÖLENİN ANA-BABASININ VE KARDEŞLERİNİN MİRAS PAYLARI: (4.11)

A) Ölenin çocukları ile ana-babası varsa, ana-babanın her birinin mirastaki payı altıda bir (1/6+1/6) olur. (Ana-babanın payından sonra geriye kalan (4/6) çocuklarına payları oranında paylaştırılır.)

B) Ölenin çocuğu yok ve varisler sadece ana-babası ise; bu durumda ananın payı üçte birdir (1/3), babanın payı üçte ikidir (2/3).

C) Ölenin çocuğu yok ve varis olarak kardeşleri ile ana-babası varsa, bu durumda ananın payı altıda birdir (1/6). (Kalan (5/6) babası ve kardeşleri arasında paylaştırılır.)

3) ÖLEN KADININ KOCASININ MİRAS PAYI (4.12)

Çocuğu bulunmayan karılarınızdan kalan mirasın yarısı (1/2) kocasınındır, ölen karılarınızın çocuğu varsa kalan mirasın dörtte biri (1/4) kocasınındır. (Mirastan arta kalan kısım diğer mirasçılarındır.)

4) ÖLEN KOCANIN KARILARININ MİRAS PAYLARI: (2.240*4.12)

A) Vefat ettiğinde geride eş bırakacak olan erkekler; eşlerinin/karılarının kendi evlerinden çıkarılmadan bir yıllık geçimlerinin sağlanmasını vasiyet etsinler! (2.240) (Âyette verilen notu lütfen okuyun!)                                                                                                                                                                                         

B) Ölen kocanın çocuğu yoksa, karılarının (hepsinin birlikte) mirastaki payları dörtte birdir (1/4). Ölen kocanın çocukları varsa, karılarının (hepsinin birlikte) mirastaki payları sekizde bir (1/8) olur. (4.12)

 

5) KELÂLE YOLUYLA MİRASÇI OLANLARIN MİRAS PAYLARI:

(4.12,176)

A) Evlâdı ve ana-babası olmayarak miras bırakan erkek veya kıza/kadına kelâle yoluyla mirasçı oluyorsa: (4.12,176)

a) Bir erkek kardeşi veya bir kız/kadın kardeşi mirasçı olursa bunların her birinin mirastan payı altıda birdir (1/6),

b) Ölenin kardeşleri birden fazla iseler; hepsi birlikte mirasın üçte birini (1/3) eşit olarak paylaşırlar.

B) Evlâdı ve ana-babası olmayarak miras bırakan erkek veya kıza/kadına; kelâle yoluyla (baba bir kardeşleri) mirasçı oluyorsa: (4.176)

a) Ölen kardeşin, sadece bir kız/kadın kardeşi mirasçı olursa onun payı mirasın yarısıdır (1/2).

b) Ölen kardeşin, kız/kadın kardeşleri birden fazla iseler (hepsinin) mirastan payları üçte ikidir (2/3).

c) Ölen kız/kadın kardeşin başka mirasçısı yoksa ve sadece erkek kardeşi ona mirasçı olursa, mirasın tamamını alır (1/1).

d) Ölen kardeşin mirasçıları erkek ve kız/kadın kardeşlerden oluşuyorsa; bu durumda erkeğe kızın/kadının iki katı pay verilir.

 

(Harun Sorkun-Kasım 2019-GG1/Mart 2022)